Το λημέρι

H TOYΡΚΙΑ ΣΤΗ ΝΕΑ Μ ΑΝΑΤΟΛΗ**** 1 Απριλίου, 2011

Της: ΜΑΡΙΑΝΝΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΥ *****
Μέση Ανατολή, 1453 μΧ: «… στην καρδιά του  ισλαμικού κόσμου, η είδηση της Άλωσης της Πόλης γίνεται  δεκτή με

ενθουσιασμό από τους ευσεβείς μουσουλμάνους..στις 27 Οκτωβρίου, φτάνει στο Κάϊρο απεσταλμένος του Μωάμεθ με τα νέα για την κατάληψη, μαζί με 2 αριστοκράτες Έλληνες αιχμαλώτους ως απτή απόδειξη. Σύμφωνα με τους μουσουλμάνους ιστορικούς, «το Κάϊρο στολίζεται για δυο ημέρες και ο κόσμος γιορτάζει  στολίζοντας τα μαγαζιά με μεγαλοπρέπεια..».Επρόκειτο για νίκη κεφαλαιώδους σημασίας για τους μουσουλμάνους όλης της Ανατολής, αφού εκπλήρωνε τις παλιές ψευδοπροφητείες που αποδίδονταν στον Μωάμεθ και φαινόταν να αποκαθιστά την προοπτική παγκόσμιας εξάπλωσης της Πίστης τους. Ο Μωάμεθ μάλιστα, στέλνει ακόμα και την παραδοσιακή νικητήρια επιστολή στους κορυφαίους ηγέτες του μουσουλμανικού κόσμου, διεκδικώντας την πραγματική ηγεσία του «ιερού πολέμου» παίρνοντας τον τίτλο του «Πατερα της κατάκτησης»…, γράφει ο Ρότζερ Κρόουλι στο βιβλίο του « Κωνσταντινούπολη 1453» επισημαίνοντας:
«Εστειλε ακόμα 400 Ελληνόπαιδες σε καθένα από τους ηγέτες της Αιγύπτου, της Τύνιδας και της Γρανάδαςδιεκδικώντας το υπέρτατο βραβείο: την προστασία των Αγίων Τόπων της Μέκκας, της Μεδίνας και της Ιερουσαλήμ. Ταυτόχρονα, ανακηρύχθηκε «ηγεμόνας δύο θαλασσών και δύο ηπείρων, κληρονόμος της Αυτοκρατορίας των Καισάρων , με φιλοδοξία να κυριαρχήσει σε όλον τον κόσμο από κυβερνητική και θρησκευτική άποψη: Πρέπει να υπάρχει ..μονο μία αυτοκρατορία, μία πίστη και μία ηγεμονία σε όλον τον κόσμο».
Μέση Ανατολή, 2011 μΧ: οι αραβες κρατών της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής εξεγείρονται κατά των εγχώριων καταπιεστικών καθεστώτων τους. Η Δύση δεν μπορεί πια να υποστηρίζει ότι «οι αραβες γνωρίζουν μόνο από δεσποτισμό» ενώ οι  εξεγερμένοι, νέοι και ισλαμιστές στη συντριπτική πλειοψηφία τους, μετά τους αλαλαγμούς χαράς κι ενθουσιασμού για τη νίκη τους, ανακαλύπτουν ότι «η επόμενη μέρα» βρίσκει τις χώρες τους παντελώς άπειρες από τους τρόπους οργάνωσης και λειτουργίας μιας δημοκρατικής κοινωνίας με πολυκομματικό σύστημα. Ο δρόμος για ελεύθερες  εκλογές είναι πλέον ανοικτός, αλλά το πολιτικό κενό εξουσίας είναι επίσης υπαρκτό. Με το άγρυπνο μάτι του γερακιού και οπλισμένη με τεράστια υπόμονή και επιμονή, η πάλαι ποτέ Οθωμανική Αυτοκρατορία και νυν Τουρκία, δείχνει πως επαγρυπνεί : Στόχος της, εκμεταλλευόμενη αυτό ακριβώς το πολιτικό κενό,να αναδειχθεί σε ηγεμόνα της περιοχής νοσταλγώντας την πολιτική και γεωγραφική ισχύ της παλιάς της οθωμανικής επικράτειας και παραλλάσσοντας ελαφρά την  αρχή του Μωάμεθ του πορθητή, αυτήν  της «μιας πίστης και μιας ηγεμονίας». Διεκδικώντας για τον εαυτό της τον προαναφερθέντα  ρόλο,η Τουρκία προβάλλει στο διεθνές προσκήνιο επιχειρηματολογώντας:«ως κράτος με ισλαμική δημοκρατία και απευθυνόμενοι σε έναν ισλαμικό κόσμο που συνεχώς αλλάζει, εμείς είμαστε εκ των πραγμάτων το ιδανικό μοντέλο-πρότυπο δημοκρατίας για όλους τους εξεγερμένους», (Ταλίπ Κιουτσιουκτζάν, αρθρογράφος της τουρκικής ΖΑΜΑΝ).
Στη Δύση, πολιτικοί και ακαδημαϊκοί συζητούν με τη σειρά τους για τις συνέπειες από μια πιθανή ανάδειξη της Τουρκίας σε ρόλο επόπτη-ηγεμόνα των εξεγερθέντων ισλαμικών κρατών της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Αναρωτιούνται αν μπορεί πραγματικά η Τουρκία να συνεισφέρει στη δόμηση δημοκρατικών θεσμών στη Μέση Ανατολή ενώνοντας τον ισλαμικό κόσμο υπό την ομπρέλα της , δημιουργώντας ένα «μεσανατολικό, ενιαίο και μετριοπαθές ισλάμ» το οποίο θα εξυπηρετεί και τα δυτικά συμφέροντα.
Τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά και η συζήτηση αυτή θα πάρει καιρό: Από τη μία, οι ΗΠΑ και το Ισραήλ δεν αποσαφηνίζουν ακόμα το πώς και εάν συσχετίζονται οι δικοί τους μεσανατολικοί στόχοι με τη φιλόδοξη τουρκική πολιτική στην περιοχή, από την  άλλη, οι σέκτες των ισλαμιστών είναι ισχυρές και πολλές , συνεπώς το τουρκικό θρησκευτικό επιχείρημα περί «μιας θρησκείας, του ισλάμ» ως ενοποιητικού παράγοντα του εξεγερμένου αραβικού κόσμου, δείχνει αδύναμο.

Πόσο ωφελημένη θα βγει τελικά η Τουρκία από αυτές τις εξεγέρσεις; Η απάντηση είναι δύσκολη και καθίσταται δυσκολότερη αφού τα πράγματα δεν έχουν καν καταλαγιάσει στην περιοχή. Το Μπαχρέϊν η Υεμένη και η Λιβύη , αυτές τις μέρες ,φαίνεται να ακολουθούν με ταχείς ρυθμούς το μονοπάτι της επανάστασης που χάραξαν η Τυνησία , η Αλγερία και η Αίγυπτος. Ωστόσο, εκμεταλλευόμενη χρονικά αυτόν ακριβώς τον επαναστατικό αναβρασμό, η γείτων δείχνει να αγνοεί επιδεικτικα το πώς κρίνουν το μεσανατολικό της όραμα οι δυτικές κυβερνήσεις και επιχειρεί να φτιάξει μια ολόκληρη κοσμοθεωρία, που να δικαιολογεί τον ηγετικό της ρόλο στον ισλαμικό κόσμο.
Η «νομιμοποίηση» του μεσανατολικού οράματος της Τουρκίας

Ιδανικότερος εκφραστής αυτής της νομιμοποιητικής θεωρίας, δεν θα μπορούσε να είναι άλλος από τον μέντορα της σημερινής τουρκικής εξωτερικής πολιτικής , τον Υπουργό Εξωτερικών Νταβούτογλου. Μάλιστα, έγραψε ολόκληρο βιβλίο, με τίτλο «Εναλλακτικές Κοσμοθεωρίες- Η επίδραση της ισλαμικής και δυτικής  κοσμοθεωρίας στην πολιτική θεωρία». Τι επιδιώκει ακριβώς μ αυτό το βιβλίο;
– « ..προετοιμάζει  πνευματικά το έδαφος για ένα ανερχόμενο, ηγεμονικό, ισλαμικό νεουτουρκικό κράτος. Πολιτικός σκοπός του να καταστεί η Τουρκία πόλος και άξονας της ισλαμικής αναβίωσης στο «πλανητικό στρατηγικό βάθος, όπου ζουν 1,5 δις μουσουλμάνοι, ένας άλλος κόσμος απέραντος, τόσο κοντινός αλλά και τόσο άγνωστος σε μας. Το Κοράνι, ο Αλλάχ και η Ισλαμική πίστη είναι πανίσχυροι άξονες και έσχατα εκλογικευτικά καταφύγια της ανάλυσης Νταβούτογλου», σχολιάζει ο «Εθνικός Κήρυκας» της Νέας Υόρκης, ενώ επισημαίνει την προσπάθεια του συγγραφέα να εμφανίσει το ισλάμ ως κάτι το ενιαίο, ορίζοντας το ως κοινό θρησκευτικό τόπο: «Ο προσωπικός χαρακτήρας του ισλαμικού νόμου διευκολύνει το χαρακτηριστικό του να είναι κάποιος μέλος της ούμα πέρα από εδαφικούς και φυσικούς περιορισμούς», υποστηρίζει ο Νταβούτογλου.
Μάλιστα, καθώς το βιβλίο γράφτηκε πριν την κρίση στον αραβικό κόσμο, ο Νταβούτογλου προβληματίζεται για τη μετάβαση και τις αντίρροπες διαδρομές πολλών μουσουλμανικών κοινωνιών και , αναζητώντας ρόλο για την χώρα του, χλευάζει τα φίλα προσκείμενα στη Δύση  «εκσυγχρονιστικά καθεστώτα της Μέσης Ανατολής», προβλέποντας μεν τις σημερινές εξεγέρσεις, αλλά ως ασύμβατες με το «ανθρωπολογικό υπόβαθρο του ισλάμ», όπως ισχυρίζεται.  Προτιμά δε σαν ..φυσική κατάληξη της συλλογιστικής που αναπτύσσει, κάτι που ο ίδιος θέτει με σαφήνεια: να καταστεί η Τουρκία, ο πνευματικός μέντορας στο νέο πολιτικό τοπίο της Μέσης Ανατολής διά μέσου της εισαγωγής μιας κοινής, ισλαμικής πίστης.Επιπλέον, αντιπαραθέτει το ισλάμ στη δυτική πολιτική σκέψη υποστηρίζοντας   ότι οι δυο πολιτικές θεωρίες «διαφέρουν εξαιτίας του φιλοσοφικού και θεωρητικού τους υπόβαθρου» και εξαίρει το νεοοθωμανικό του όραμα, ενθυμούμενος το προηγούμενο βιβλίο του «Το στρατηγικό βάθος και η διεθνής θέση της Τουρκίας»: Το στρατηγικό βάθος ως όρος παραπέμπει στο χρονικό και γεωγραφικό βάθος της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Είναι «χρονικό» γιατί είχε διάρκεια και «γεωγραφικό» γιατί είχε γεωγραφική έκταση  τεράστια: « Αυτήν τη γεωγραφική έκταση επιθυμεί να επανακτήσει η σημερινή Τουρκία «ενθυμούμενη» την παλιά οθωμανική κυριαρχία και προσεγγίζοντας άρα  σήμερα τον κόσμο της Μ Ανατολής με ένα –απαγορευμένο από τον Κεμαλισμό- εργαλείο: τη θρησκεία, που έρχεται να υπηρετήσει τον τουρκικό εθνικισμό και ιμπεριαλισμό στην Ανατολή ώστε η Τουρκία να έχει εθνική ισχύ και κυρίαρχο ρόλο στο παγκόσμιο γεωπολιτικό σύστημα», υποστηρίζει ο αντιστράτηγος ε.α Εμμ . Καναβάκης.
Παρόλα αυτά, ο… «σουλτάνος του μουσουλμανικού κόσμου» και ο «επόμενος ηγέτης της Ανατολής» όπως την ονόμασε το Foreign Affairs ήδη από το Νοέμβριο του 2010,δεν μπορεί να ξεχνά ότι  χρειάζεται να προσμετρηθεί και η ..σύμφωνη γνώμη ή έστω η ανοχή
– των ΗΠΑ
– της ΕΕ
-του Ισραήλ
– του ίδιου του ισλαμικού  κόσμου (που, παρά τη θεωρία Νταβούτογλου περί ενίου ισλαμικού ανθρωπολογικού υποβάθρου, είναι θρησκευτικά πολύπλοκος)
και προσφάτως,ακόμα  και  από τους Τουρκοκυπρίους.
Ας ξεκινήσουμε από το τελευταίο.

Η κατάσταση στη Μ Ανατολή

Η Τουρκία είναι μέλος του Οργανισμού Ισλαμικής Διάσκεψης που περιλαμβάνει 57 ισλαμικά κράτη. Αν η Τουρκία επιχειρήσει ανοικτά να γίνει η πρωτοστατούσα  «περιφερειακή δύναμη της Ανατολής» στην οποία όλοι θα λογοδοτούν, οι πρώτοι που θα αντιδράσουν, θα είναι οι Σουνίτες (Σαουδάραβες). Βεβαίως, ο  Αραβικός Σύνδεσμος, είναι αυτή τη στιγμή αποδυναμωμένος και αν η Λιβύη δεν σταθεροποιηθεί σύντομα αγουσα και αγόμενη σε εκδημοκρατισμό, τότε «η κρίση» στην Ανατολή μεταλάσσεται σύντομα σε διεθνή. Συγχρόνως, η Σουνιτική Σαουδική Αραβία, παραδοσιακός εχθρός του -συμμαχου με την Τουρκία- σιιτικού Ιράν, είναι αυτή που όντως επηρεάζει με την πολιτική και το μαύρο χρυσό της την παγκόσμια οικονομία. Όσο κι αν η Τουρκία προσποιείται ότι δεν σκοπεύει να πάρει την άδεια της Δύσης για να ηγηθεί του «νέου ισλάμ» στην Ανατολή, η όποιας φύσης αλλαγή αποκλειστικά στη Σαουδική Αραβία θα είναι αυτή που θα έχει ειδικό βάρος και παγκόσμιες συνεπειες. Κατά τα λοιπά, ήδη οι σουνιτες εκνευρίζονται με την προσπάθεια Ερντογάν να προσεγγίσει τον δικτάτορα  και αλαουίτη Ασάντ στη Συρία.
Η Αίγυπτος πάλι , που δεν είναι Συρία για να αναζητεί πάτρονα στο πρόσωπο του Ερντογάν, είναι απρόθυμη να τεθεί υπό την προστασία του τουρκικού μεγαλοιδεατισμού. Παρά την εκπεφρασμένη συμπάθεια της Μουσουλμανικής Αδελφότητας υπέρ  της τουρκικής κυβέρνησης  και παρά τη σύσταση πολιτικού κόμματος από την Αδελφότητα υπό τον τίτλο «Κόμμα Ελευθερίας και Δικαιοσύνης» , οι Αιγύπτιοι έχουν συνείδηση πολιτική, επίγνωση του τι σημαίνει Δύση και γνώση της γεωστρατηγικής και γεωπολιτικής θέσης τους.
Βέβαια, οι επιχειρηματολογούντες υπέρ της «ανάθεσης» στην Τουρκία του ηγεμονικού περιφερειακού ρόλου στη νέα Ανατολή υποστηρίζουν ότι η Τουρκία του Ερντογάν, απολαμβάνει μεγάλης λαοφιλίας στην ευρύτερη περιοχή και πως ο Ερντογάν είναι ο μόνος που μπορεί να εκμεταλλευθεί αυτό το αραβικό πολιτικό του κεφάλαιο διασφαλίζοντας την παγίωση πολιτικών και κοινωνικών δημοκρατικών θεσμών στα κράτη της περιοχής ως ηγέτης ο ίδιος μιας επιτυχούς ισλαμικής δημοκρατίας.
Πράγματι, σύμφωνα με τη MUFTA (αραβικά σημαίνει «άνοιγμα» . Οργάνωση για την καλύτερη κατανόηση των εσωτερικών προβλημάτων των χωρών της ΒόρειαςΑφρικής και Μ Ανατολής(ΜΕΝΑ) από τις ΗΠΑ) , οι νυν εξεγερθέντες σε όλα αυτά τα βορειοαφρικανικά και μεσανατολικά κράτη, συμπαθούν ιδιαίτερα τον Ερντογάν, ο οποίος έκανε ‘μεθοδική δουλειά’ κυρίως μετά το 2007. Τότε, όταν η Τουρκία απογοητεύθηκε –ή προσποιήθηκε πως απογοητεύθηκε- από την ευρωπαϊκή και κυρίως γαλλογερμανική απροθυμία να ολοκληρωθεί η ενταξιακή της πορεία, στράφηκε στην Ανατολή οικοδομώντας και επαναθεωρώντας τις σχέσεις της με το Σουδάν, την Αίγυπτο, το Ιράν, τη Συρία και το Πακιστάν. Προσωπικά ο Ερντογάν, είναι πολύ συμπαθής στο γνωστό ως arab street, μεταξύ δηλαδή των Αράβων του δρόμου, των μοντέρνων νέων που ενθουσιάστηκαν ακόμα και δεκα μέρες πριν την αιγυπτιακή εξέγερση της 25ης Ιανουαρίου, όταν ο Ερντογάν καλούσε ευθέως τον Μουμπάρακ να παραιτηθεί «υπακούοντας στο λαό».
Σύμφωνα δε  με την τουρκική ΖΑΜΑΝ, ο νέος`τουρκικός ρόλος της ανάδυσης της Τουρκίας σε μοντέλο σύγχρονης ισλαμικής δημοκρατίας στην Ανατολή του 21ου αιώνα είναι μονόδρομος αφού η δημοφιλία της  Τουρκίας  στην Ανατολή αποδεικνύεται και από επιστημονικές έρευνες: Ερευνα του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ και του Ζάγμπυ Ιντερνάσιοναλ για το 2010 σχετική με τα «αραβικά κράτη το 2010), έδειξε ότι ο δημοφιλέστερος πολιτικός στην Τυνησία, στο Μαρόκο, στην Ιορδανία στην Αίγυπτο, στην Αλγερία, ακόμα και στη Σαουδική Αραβία, είναι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Στην  Τυνησία, ο επί 22 χρόνια εξόρστος και ηγέτης του κινήματος αλ Ναχιντά, ο Ρασίντ αλ –Γιανούσι, δήλωσε σε πρόσφατη συνέντευξή του ότι η Τουρκία είναι πρότυπο πολιτικής ‘για μας , διότι εχει οικονομική ανάπτυξη, διατηρεί την ισλαμική ταυτότητα της και έχει θέσει το ρόλο του στρατού στα σωστά του όρια» ενώ στο Μαρόκο, ένα κόμμα ονομάστηκε «Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης» σαν το κυβερνών ΑΚ Ρ στην Τουρκία.
Αναφορικά με την Αίγυπτο πάντως, υπενθυμίζεται ότι στις 2 Μαρτίου ο Τούρκος Πρόεδρος Αμπντουλάχ Γκιουλ επισκέφθηκε εσπευσμένα την Αίγυπτο, δίνοντας σαφώς το μήνυμα μιας Τουρκίας-συμπαραστάτριας στις προσπάθειες του εκτελούντος κυβερνητικά χρέη Αιγυπτιακού στρατιωτικού συμβουλίου προς τον αιγυπτιακό εκδημοκρατισμό: « Η Αίγυπτος περνά μια μεταβατική περίοδο. Θα μοιραστούμε τις κοινές εμπειρίες και ιδέες. Είναι κρίσιμης σημασίας η ανάδυση μιας δυνατής Αιγύπτου σε αυτήν τη μεταβατική διαδικασία», δήλωσε.Είχε προηγηθεί ανακοίνωση από το γραφείο Τύπου του Τούρκου πρωθυπουργού για την αναγκαιότητα μετάβασης της Αιγύπτου σε «συνταγματική δημοκρατία».
Στον αντίποδα αυτών, ο Τσιχάν Τουγκάλ, καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Μπέρκλεϋ και συγγραφέας της «Παθητικής Επανάστασης» (Stanford, 2009) στο άρθρο του «Το μονοπάτι της Αιγύπτου θα μπορούσε να είναι διακριτό από αυτό της  Τουρκίας και του Ιράν» (στο σάϊτ της Jadaliyya)αναγνωρίζει τα επιτεύγματα του ΑΚΡ στην Τουρκία για την πρόοδο της χώρας , αλλά για την επιβολή του τουρκικού μοντέλου στα επαναστατημένα αραβικά κράτη «όπως υποστηρίζουν οι Φαίνάνσιαλ Τάϊμς και η Λε Μοντ, είναι θέμα υπό αίρεση: «Οι πρωταγωνιστές του τουρκικού εκδημοκρατισμού ήταν επιχειρηματίες , συντηρητικοί και νεοφιλελεύθεροι της δεξιάς. Στις Αιγυπτιακές διαμαρτυρίες πρωτοστατησαν αντιθέτως, αριστεριστές, φιλοεργατικοί ισλαμιστές και μερικοί φιλελεύθεροι αριστεροί. Αυτές οι ομάδες, συνεργάζονται ακόμα στην Αίγυπτο με τα δικά τους αιτήματα και μάλιστα ενώ από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα «επεσε» γραμμή για τερματισμό των απεργιών, οι ομάδες αυτές όχι μόνο  τις υποστηρίζουν, αλλά ζητούν υψηλότερα ημερομίσθια και κοινωνική πρόνοια για όλους. Αναρωτιέμαι, πώς θα καθησύχαζαν αυτές οι ομάδες τώρα υπό μία κυβέρνηση τύπου Ερντογάν;»
Ως προς τις πρόσφατες και απρόσμενες διαδηλώσεις των Τουρκοκυπρίων κατά της κυβέρνησης Ερντογάν, αυτές, μπορεί να ξεκίνησαν εξ αφορμής της πολιτικής λιτότητας που τους επέβαλε η Άγκυρα, όμως σχετίζονται και με τον απόηχο των αραβικών εξεγέρσεων: « Μας σώσατε; Αί σιχτίρ τώρα!» , ήταν το σύνθημα των τουρκοκυπρίων διαδηλωτών κατά της μητέρας Τουρκίας που «στοργικά μαζεύει όλα της τα παιδιά στην αγκαλιά της» στις 28 Ιανουαρίου, ζητώντας την πλήρη απεξάρτηση τους από την πολιτική της Τουρκίας και φοβούμενοι τους εποικισμούς από την Ανατολία και τις μεταναστεύσεις από τη βόρεια Αφρική που θα αλλοίωναν την «τουρκοκυπριακή» τους ταυτότητα. Ο Γιουσούφ Κανλί , δημοσιογράφος τουρκοκυπριακής καταγωγής, δήλωσε χαρακτηριστικά ότι στις διαδηλώσεις αυτές υπέρ της απεμπλοκής των Τουρκοκυπρίων από τα σχέδια της Αγκυρας , συμμετείχε και ο ίδιος ο Ραούφ Ντενκτάς, ο γνωστός ως «ανθρωπος της Τουρκίας στο νησί επί δεκαετίες».

Θέλουν οι ΗΠΑ  να δουν την Τουρκία «ηγέτιδα στη νέα Ανατολή»;

Το ερώτημα δεν απαντάται με «ναι» ή «όχι» παρ ό,τι τα ίδια τα  λόμπις του Κογκρέσου και η «αμερικανική δημόσια διπλωματία» ήταν που παρότρυναν τα δυτικά ΜΜΕ στην ακαδημαϊκή και πολιτική συζήτηση για το ρόλο της Τουρκίας ως πιθανής πρωταγωνίστριας περιφερειακής δύναμης στη «νέα Ανατολή».
Καταρχάς, οι ΗΠΑ σε ένα τέτοιο ζήτημα, θα είχαν δίαυλο επικοινωνίας πριν αποφασίσουν, με`το Ισραήλ. Δεύτερον, το Στεητ Ντιπάρτμεντ και οι δεξαμενές σκέψης δεν έχουν κατασταλάξει ακόμα στην αναθεώρηση της ακαδημαϊκής και πολιτικής τους αντίληψης για το Ισλαμ. Ακόμα, οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις καθαυτές, δεν είναι όπως παλιά, όταν δηλαδή η Τουρκία ήταν χρήσιμη στους Δυτικούς ως δύναμη ανάσχεσης της Ρωσίας. Υπενθυμίζεται ότι τον Οκτώβριο, όταν οι ΗΠΑ μέσω ΝΑΤΟ έθεσαν το θέμα της αντιπυραυλικής ασπίδας , ο Ερντογάν αρνήθηκε ευθέως αν και ηγέτης νατοϊκής χώρας, λέγοντας ότι δεν χρειάζεται ασπίδα στο κράτος του διότι η Συρία και το Ιράν δεν συνιστούν απειλή για την Τουρκία, στη δε απόφαση του αυτή  , έμεινε σιωπηλός ο τουρκικός στρατός. Απλούστερα; Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις ,με τα όσα λείψανα παλιού κεμαλισμού τους επέτρεψε ο Ερντογάν να συντηρούν, συναίνεσαν στην πρωθυπουργική απόφαση, οι δε ΗΠΑ βλέπουν πλέον φανερά ότι η Τουρκία καθίσταται όλο και πιο αντιδημοκρατική και εξισλαμιζόμενη στα πιο σημαντικά της κλιμάκια, απομακρυνόμενη από τις αρχές του κοσμικού , σύχγρονου δυτικού κράτους. Προς τούτο, δημοσίευσαν τα Transatlantic trends 2010, στην έρευνα των οποίων φαίνεταο πως το 55% των Τούρκων δεν είναι πια φιλοδυτικό κράτος, ενώ στη δημοσκόπηση του Global Attitudes project, το 56% των Τούρκων θεωρούν τις ΗΠΑ… στρατιωτική απειλή για την τουρκική ασφάλεια.
Ο Βόλκερ Πέρτες, Διευθυντής του Γερμανικού Ινστιτούτου Διεθνών Θεμάτων και Θεμάτων Ασφαλείας, υποστηρίζει ότι οι ΗΠΑ διεπίστωσαν την τουρκική στροφή προς τη Μ Ανατολή ήδη από την εποχή Ισμαήλ Τζεμ και αναντίρρητα, μετά το 2003, όταν η συμμαχική επέμβαση στοΙράκ άλλαξε το γεωπολιτικό τοπίο στη Μ Ανατολή, εξασθενώντας τον αραβικό εθνικισμό και δίνοντας την ευκαιρία «σε τρία μη αραβικά κράτη να παίξουν μπάλα: στο Ιράν, στην Τουρκία και στο Ισραήλ. Αλλά αφού ο Μπους απέτυχε στο διαμεσολαβητικό του ρόλο, το κενό αυτό προσπάθησε να εκμεταλλευθεί η τουρκική διπλωματία», γράφει ο Πέρτες στο « Ο Τουρκικός ρόλος στη Μ Ανατολή από την οπτική ενός άουτσάίντερ». Και συνεχίζει: «Τότε, το κόμμα του ΑΚΡ και ο Νταβούτογλου με το «στρατηγικό του βάθος», επανερμήνευσαν κατ ουσίαν τη σημασία της γεωγραφικής αξίας της χώρας τους στην ευρύτερη περιοχή.
Το σημαντικότερο στοιχείο στην ανάλυση Πέρτες είναι ωστόσο το ακόλουθο που απαντά εμμέσως στο ρόλο που θα ήθελαν οι ΗΠΑ για τη «νέα Τουρκία στην Ανατολή»: «… Η στοχοθεσία της τουρκικής πολιτικής στην Ανατολή είναι διπλή: παγίωση καλών διμερών σχέσεων και διαμεσολάβηση της Τουρκίας σε μεγάλα μεσανατολικά και διεθνή ζητήματα. Ο πρώτος στόχος,έχει λίγο –πολύ επιτευχθεί. Παράδειγμα , οι Τουρκοσυριακές και Τουρκοιρακινές σχέσεις. Ο δεύτερος στόχος, δείχνει όμως και αναγκαίους περιορισμούς για την τουρκική πολιτική. Ο ρόλος της Τουρκίας ως τώρα στο ζήτημα της Χαμάς και του Ιράν με την ιδιότητα του διαμεσολαβητή, δεν δίνει στο Ισραήλ την εγγύηση που αναζητά για την ασφάλειά του και , η άρα η καρδιά του προβλήματος είναι η εξής: Τα ευρωπαίκά κράτη και η Τουρκία δεν μπορούν από μόνα τους και με τη διαμεσολάβηση να δώσουν στο Ισραήλ τις εγγυήσεις ασφάλειας. Αυτό μόνο οι ΗΠΑ το μπορούν και άπαξ και η Τουρκία το αποδεχθεί αυτό, τότε οι ΗΠΑ θα μπορούν να δεχθούν την πραγματικά πολύτιμη τουρκική συμβολή στη Μέση Ανατολή…. Οι Τούρκοι ιθύνοντες δεν αναγνωρίζουν επίσης ότι  ο αυξημένος τουρκικός ακτιβισμός στη Μ Ανατολή δεν είναι πάντα καλοδεχούμενος από τους περιφερειακούς παίκτες… κι όσο πιο πολύ ανακατεύεται η Τουρκία στη Μ Ανατολή, τόσο περισσότερο θα αναγκάζεται να πάιρνει θέση (πράγμα μη ταιριαστό σε διαμεσολαβητή)».

Πάντως, η Υπουργός Εξωτερικών Χίλαρυ Κλίντον,  εχει επανειλημμένα εκφράσει τις αντιρρήσεις της για την τουρκική μεσανατολική πολιτική των τελευταίων ετών   και έχει μεταφέρει το αρνητικό για την Τουρκία αμερικανικό κλίμα στον τούρκο ομόλογο της λόγω του φανερού τουρκοιρανικού φλερτ και της εκπεφρασμένης συμπάθειας της κυβέρνησης Ερντογάν με την παλαιστινιακή  Χαμάς. Η αμερικανοτουρκική ψυχρότητα εξαιτίας της τουρκικής θέσης στο Ιρανικό και στο Παλαιστινιακό είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο και αυτό, παρά τις λυσσαλέες και αποτυχημένες προσπάθειες Νταβούτογλου να λειτουργήσει ως «διεθνής διαμεσολαβητής» σε παγκόσμια ζητήματα στο πρόσφατο παρελθόν (δυτική διαπραγμάτευση με Ιράν). Σχετικό με τα παραπάνω είναι επίσης το ότι η Κλίντον στις 4 Μαρτίου κατηγόρησε ανοικτά το Ιράν για επαφές με τα αντιπολιτεύομενα τα καθεστώτα τους αραβικά κινήματα σε μια του απόπειρα να επηρεάσει τις εξελίξεις (κυρίως στην Υεμένη).

Πώς βλέπει το Ισραήλ μια «νέα Τουρκία στη Μέση Ανατολή»

Η Τουρκία ως περιφερειακή δύναμη  και δη κατόπιν κεφαλαιοποίησης από μέρους της των στόχων των εξεγερθέντων Αράβων ,εκνευρίζει το Τελ Αβίβ, ακριβώς λόγω του προαναφερθέντος τουρκικού  έρωτα με την παλαιστινιακή  Χαμάς  και του τουρκοιρανικού φλερτ. Πώς θα αναδειχθεί η Τουρκία σε ρόλο ..περιφερειάρχη όταν οι σχέσεις της με το Ισραήλ μόνο ως  θερμές δεν παρουσιάζονται από τα διεθνή ΜΜΕ την τελευταία διετία; Παρουσιάζει ενδιαφέρον, σε αντίθεση με την τουρκική επιμονή επαίνων προς τη Χαμάς,  η στάση ακόμα και της Μουσουλμανικής Αδελφότητας ως προς το πώς και πόσο είναι απρόθυμη να προκαλέσει την ισραηλινή οργή: Μετά την αιγυπτιακή εξέγερση, μέλος της της οργάνωσης, όταν ρωτήθηκε από τον τούρκο αρθρογράφο της Χουριέτ για τον τρόπο και στόχο της Αδελφότητας να πάρει την πλειοψηφία στις επερχόμενες εκλογές, απάντησε: « χάριν της εθνικής συνοχής, δεν κατεβάζουμε υποψήφιο δικό μας στις προεδρικές εκλογές» και επεσήμανε: «θυμηθείτε, όταν η Χαμάς πήρε την πλειοψηφία, ΑΥΤΟΙ, δεν το ήθελαν»… Ο δε Νταβούτογλου, δήλωσε απερίφραστα στις 28 Φεβρουαρίου πως «το Ισραήλ είναι στην κορυφή της λίστας των κρατών που παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ανατολική Μεσόγειο».
Σε αυτό το σημείο να επισημανθεί, ότι , τόσο Ελλαδίτες όσο και Κύπριοι αναλυτές (των ΕΛΙΑΜΕΠ, Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, Κυπριακού  Κέντρου Μελετών)δεν διαφωνούν  στο ότι η Τουρκία προσπαθεί με την ακολουθούμενη πολιτική της να ελέγξει την εγγύς θαλάσσια λεκάνη (Ευξεινος- Αιγαίο- νοτιοανατολική Μεσόγειος)ώστε να αποκλείσει το ισραηλινό στρατηγικό βάθος που απαιτείται για την ισραηλινή ενεργειακή ανεξαρτησία  από θάλασσα και αέρα. Τότε, η Τουρκία θα ελέγχει και την εγγύς χερσαία λεκάνη, ‘δυσκολεύοντας’ το Ισραήλ από το να προμηθεύει την ΕΕ με φυσικό αέριο. Στην πραγματικότητα, η Τουρκία θα είναι νέος πόλος ισχύος στην περιοχή. (Η δε αναπόφευκτη διακοπή των επαφών για τις ΑΟΖ μεταξύ των ενδιαφερομένων κρατών στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου μετά  το ξέσπασμα των αραβικών εξεγέρσεων, σχετίζεται συνεπώς, άμεσα με τα τουρκικά σχέδια άσκησης περιφερειακής ηγεμονίας ενώ εξηγείται έμμεσα η τουρκική ευθεία αντίδραση στην επιβολή κυρώσεων στο καθεστώς Καντάφι).

ΕΕ και Τουρκία

Μετά και το επίσημο αδιέξοδο κατά την πρόσφατη σύνοδο της Μεικτής Διακοινοβουλευτικής Επιτροπής Τουρκίας –ΕΕ στην Αντιόχεια (21-22 Φεβρουαρίου) όπου κρίθηκε πως η Τουρκία δεν θα δει σύντομα το δρόμο για την ευρωπαϊκή ένταξη (άνοιξε μόνο 13 από τα 35 προς διαπραγμάτευση κεφάλαια), η Τουρκία βρήκε την αφορμή που έψαχνε για να εκφράσει την αγανακτηση της για την «ευρωπαϊκή απάτη»: Αφού η ΕΕ δεν θέλει την Τουρκία, «.. η γενική γραμματεία ευρωπαϊκών υποθέσεων στην Αγκυρα να μεταμορφωθεί σταδιακά σε Γενική Γραμματεία Μεσανατολικών υποθέσεων», γράφει ο Μπουράκ Μπεκντίλ ενώ οι Νew York Times θεωρούν ότι η ΕΕ, φοβούμενη  τον..εξισλαμισμό της λόγω των κυμάτων μεταναστών στους κόλπους της από τις βορειοαφρικανικές ακτές και λόγω των 10 εκατομμυρίων μουσουλμάνων που ήδη κατοικούν στην ήπειρο, απλώς…τα χει χαμένα: Από τη μία η θεωρία του «μετριοπαθούς ισλάμ» που ευνοεί στο ρόλο ανάπτυξης του τελευταίου την παράδοση της «εντολής» στα χέρια του Ερντογάν, και απ την άλλη, η πρόσφατη ρητορική Ερντογάν από το Ντίσελντορφ της Γερμανίας, όπου ανοικτά ζήτησε από τους ομοεθνείς του «μαθετε πρώτα Τουρκικά και μετά Γερμανικά», δίνοντας το σαφές μήνυμα στην Ευρώπη: «η (πληθυσμιακή) δύναμις μου: η ισχύς μου», αφού προφανώς ζητά να κεφαλαιοποιήσει υπέρ του όχι μόνο τον ισλαμικό κόσμο της Ανατολής, αλλά και τον ισλαμικό της Ευρώπης.
Παρ όλα αυτά, τα επίσημα όργανα στην ΕΕ και ο γαλλογερμανικός άξονας, δεν αντιτίθενται επί της αρχής σε έναν ενισχυμένο τουρκικό ρόλο στη Μέση Ανατολή όσο αυτός δεν έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με το Ισραήλ: «η Τουρκία, ακριβώς όπως και η ΕΕ, χρησιμοποιεί το εμπόριο, τις επενδύσεις καιτην άρση ταξιδιωτικών περιορισμών για να σταθεροποιήσει το γεωπολιτικό περιβάλλον στην περιοχή και –γιατί όχι;- να μεταμορφώσει τις γειτονικές χώρες συνεισφέροντας έτσι σε μια αλλαγή της πολιτικής κουλτούρας στη Μ Ανατολή. Αυτό το τελευταίο, συμπίπτει με την επιθυμία των κοινωνικών ελίτ στη Συρία και την Αίγυπτο-ακόμα και στο Ιράν- να στραφούν στην Τουρκία ως πιο έμπειρη για να πάρουν απ αυτήν μια ισλαμική δημοκρατία αναμεικτη με κοσμικότητα ως πρότυπο. .. Μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες είναι συνετή πολιτική που ακολουθεί η Τουρκία όπως θα θελε και η ΕΕ να κάνει στη Μεσογειακή πολιτική της», υποστηρίζει ο Πέρτες.

Εχει τελικά ισχυρές πιθανότητες η Τουρκία να ναι ο περιφερειακός ηγεμόνας της Εγγύς Ανατολής; – το κουρδικό και το κυπριακό.

Το σίγουρο είναι πως ο δρόμος της Τουρκίας  για την «ισλαμική δημοκρατία της Ανατολής» υπό τα ηνία της  δεν είναι στρωμένος με λουλούδια. Η Ινδία και η Κίνα εχουν επίσης τη δική τους , εύλογη επιθυμία «ισορροπίας των πραγμάτων»στο νέο- μη διαμορφωμένο ακόμα πολιτικά αλλά ακόμα υπό επαναστατικό αναβρασμό- τοπίο της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, ενώ η Ρωσία δεν έχει πει ακόμα τη δική της λέξη, άρα ούτε και την τελευταία.
Ο Ερντογάν εχει επίσης να αντιμετωπίσει τις εκλογές του Ιουνίου, όπου, αν ο μεγαλοιδεατισμός του Νταβούτογλου και η αντιισραηλινή ρητορεία προσφέρονται για λαϊκή κατανάλωση, ωστόσο ο Ερντογάν δεν έχει τελειώσει ακόμα με το number one αγκάθι στο εσωτερικό της χώρας του: το κουρδικό, αλλά ούτε και με το κυπριακό.
Ως προς το κουρδικό:  Είναι χαρακτηριστικό ότι τα ΜΜΕ της χώρας του τον καλούν να υλοποιήσει το όραμα της «Μεγάλης Τουρκίας στην Ανατολή» αφού πρώτα λύσει το κουρδικό: « σταματείστε την απροϋπόθετη στήριξη στο Ισραήλ , ολοκληρώστε τις μεταρρυθμίσεις, αλλά λύστε το κουρδικό για να στε «όντως και  hard και soft power», ζητάει ο καθηγητής Ταλίπ Κιουτσιουκτσαν, του Πανεπιστημίου του Μαρμαρά. Είναι σαφές ότι η Τουρκία φοβάται τη δημιουργία μιας κουρδικής ζώνης στα ανατολικά της σημερινής της επικράτειας, σενάριο που, αν υλοποιόταν,  αντί να την βοηθούσε στην ‘περιφερειακή της ηγεμονία»,  θα την φινλανδοποιούσε  κατακερματίζοντας την, ακριβώς όπως η ίδια επιχειρεί  τη Φινλανδοποίηση της Θράκης και της Κύπρου…
Ως προς το κυπριακό: πηγές του ΟΗΕ αλλα και διπλωματικές πηγές του Ισραήλ εκτιμούν πως , η πραγματική στροφή της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή και το ηγεμονικό της όραμα θα φανεί μόνο αν επιλυθεί το Κυπριακό διότι μόνο τότε θα φαινόταν κατά πόσο η Τουρκία απομακρυνεται ή όχι από τις παραμέτρους διεθνούς Δικαίου που (της) θέτει ο ΟΗΕ: «Για αυτό ακριβώς, οι εκλογές του Ιουνίου , δηλαδή το αν  ο Ερντογάν θα αποβεί νικητής ή όχι  , είναι που θα κανουν την Τουρκία να «μιλήσει» στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου ή όχι», σχολιάζει ο δρ Ελί Γκαρμόν , μέλος του Ινστιτούτου για την Αντιτρομοκρατία, που συμπληρώνει με νόημα: « Και μπορεί η Τουρκία να παρουσιάζεται ως ο νέος  ηγεμών στη Μέση Ανατολή, δηλώνοντας φίλη με το Ιράν αλλά στην πράξη ήδη εκκολάπτεται ανταγωνισμός με το Ιράν. Μετά τις αραβικές εξεγέρσεις, ο  Αχμαντινετζάντ προσπαθεί επίσης, μέσω των σιιτικών ομάδων,  να μεταφέρει αυτό που ο ίδιος θεωρεί «επανάσταση» , σε  όλες σχεδόν τις χώρες της Μέσης Ανατολής”.
Απλούστερα; Η γείτων θα κουραστεί πολύ προσπαθώντας να υλοποιήσει ένα όραμα αμφίβολης βιωσιμότητας εξαιτίας εμποδίων που (θα) της θέτουν έμμεσα ή άμεσα οι ίδιες  οι -παραδοσιακά ή περιστασιακά- σύμμαχοί της και φίλες χώρες σε Δύση και Ανατολή.